Graminicydy to specyficzna grupa herbicydów o specyficznym profilu działania. Przeznaczone są do zwalczania traw w uprawach roślin dwuliściennych. Potocznie określa się, że niszczą wszystkie rośliny jednoliścienne. Jest to mylne pojęcie.Graminicydy (dosłownie: trujące trawy) oprócz wysokiej tolerancji w stosunku do roślin dwuliściennych są selektywne dla takich warzyw jednoliściennych jak cebula, czosnek czy por oraz niektórych cebulowych roślin ozdobnych jak lilie i tulipany. Należy wyraźnie podkreślić, że chwastobójcze środki tego typu niszczą tylko trawy, a wysokość dawki decyduje o skuteczności w stosunku do poszczególnych gatunków. Aktualnie na krajowym rynku znajduje się 21 zarejestrowanych graminicydów. Bezsprzecznie pod względem liczby produktów handlowych, absolutnym liderem jest chizalofop-P-etylowy, który jest oferowany w formie 12 (!) produktów. Najbardziej znanym na rynku jest japońska Targa Super 05 EC. Uzupełnienie stanowi bardzo podobny związek zawierający chizalofop-P-tefurylowy (2) oraz fluazyfop-P-butylowy (1) i propachizafop (2). Są to związki chemiczne z grupy pochodnych kwasu arylofenoksypropionowego. Ponadto na rynku znajdują się: cykloksydym (1), kletodym (1) oraz tepralkoksydym (2) z grupy cykloheksanodionów. Obie grupy chemiczne posiadają taki sam mechanizm niszczenia chwastów, a więc mówiąc o jakiejkolwiek substancji aktywnej graminicydów, rozpatrujemy ten sam problem, ten sam tok postępowania.
Targa Super 05 EC jest jednym z pierwszych herbicydów zarejestrowanych w kraju. Można go uznać za pewien wzór, ponieważ tak znaczna liczba rejestracji oparta na substancji aktywnej chizalofop-P-etylowy, świadczy o popularności tego związku. Targa Super 05 EC jest produkowana przez pierwotnego producenta, ponadto na licencji przez krajowy koncern chemiczny, a także posiada odrębną rejestrację uzyskaną na wniosek Polskiego Komitetu Zielarskiego w celu umożliwienia stosowania tego preparatu do odchwaszczania ziół. Środki są skuteczne, co potwierdza ich masowe stosowanie, które jest także związane z zaletami ekonomicznymi.
Najbliższym terminem stosowania Targi Super 05 EC i pozostałych graminicydów jest nadchodzące późne lato i wczesna jesień. Zdecydowana większość rzepaków zostanie posiana na stanowiskach po zbożach. Pojedyncze samosiewy zbóż są stosunkowo mało konkurencyjne. Jednak kombajnowy zbiór zbóż powoduje, że często ich liczba przekracza kilkadziesiąt roślin na 1 m2. Zwłaszcza w najwcześniej sianych rzepakach, osiągają one znaczny wzrost i zacieniają roślinę uprawną. Rośliny rzepaku dążąc do światła, wynoszą szyjkę korzeniową ponad powierzchnię gleby, co jest często przyczyną wymarzania całych plantacji. Producenci rzepaku mniej przywiązują uwagi do samosiewów zbóż jarych. Przyjęło się, że wcześniej czy później wymarzną i nie będą stanowiły problemu. To prawda, że wymarzną, ale ogólny tok rozumowania jest błędny. Przede wszystkim w najwcześniej posianych plantacjach przy jednoczesnej długiej i ciepłej jesieni, samosiewy zbóż jarych zanim zmarzną mogą konkurować z rzepakiem kilka miesięcy! To niestety w zupełności wystarczy by zakłócić prawidłowy wzrost i rozwój rzepaku, i wprowadzić go w okres spoczynku w kondycji dalekiej od doskonałej. Należy wziąć pod uwagę, że samosiewy zbóż jarych są prawie tak samo szkodliwe jak zbóż ozimych. Jesień jest nie tylko optymalnym okresem zwalczania chwastów dwuliściennych, ale także samosiewów zbóż. Zboża ozime w rzepaku są szczególnie niebezpieczne wiosną. Błyskawicznie osiągają znaczną wysokość i stają się bardzo konkurencyjne. Ich zwalczenie ze względu na fazę rozwojowa nie jest trudne. Jednak więcej kłopotu sprawiają warunki techniczne. Często zimowym roztopom, towarzyszą wiosenne opady, uniemożliwiające terminowy wjazd sprzętu opryskowego w pole. Jeżeli w tym czasie rzepak wybije w pąk kwiatowy, wykonanie zabiegu graminicydem staje się bardzo ryzykowne. Wniosek jest prosty – masowo występujące, jakiekolwiek samosiewy zbóż, należy zwalczać w trakcie jesieni. Zaletą tego terminu jest również niższa (tańsza) dawka, która wynosi 0,75 l/ha herbicydu Targa Super 05 EC lub innego zawierającego taką samą ilość substancji aktywnej w 1 litrze preparatu – 50 g s.a./l = 5%. Wiosną, kiedy samosiewy zbóż osiągną fazę początku krzewienia (BBCH 21-23) konieczne jest zastosowanie dawki wyższej (do 1,0 l/ha). Podobnie przedstawia się dawkowanie podczas niszczenia innych chwastów jednorocznych (np. miotła zbożowa, owies głuchy, życice). Zniszczenie ich można osiągnąć stosując 1,0 l preparatu na hektar jesienią. Aby ten sam efekt uzyskać podczas zabiegów wiosennych, niekiedy konieczne jest zastosowanie preparatu w ilości 1,5 l/ha.
Nieco inaczej przedstawia się niszczenie perzu właściwego. Zaleca się go zwalczać w fazie 4 do 6 liści, czyli jak uzyska 15 do 25 cm wysokości. Jeżeli osiągnie taką fazę już podczas jesieni, zdecydowanie lepiej jest zwalczyć go w tym terminie. Zalecana dawka jesienią i wiosną jest taka sama i zawsze wynosi 2,0-3,0 l/ha.
Targa Super 05 EC oraz pozostałe graminicydy praktycznie zwalczają wszystkie trawy. Kwestią jest wysokość dawki. Jednak trudno w krajowych materiałach znaleźć szczegółowe zalecenia zwalczania stokłosy (w kraju kilkanaście, głównie dwu- lub wieloletnich gatunków). Wynika to z faktu, że stokłosy nie sprawiały nigdy większego problemu i herbicydów nie badano pod kątem ich zwalczania. Aktualnie problem ten pojawił się. Przeglądając zalecenia stosowania graminicydów jedyną informację o wrażliwości stokłos można znaleźć w etykietach instrukcjach-stosowania chizalofop-P-tefurylu. Jednocześnie warto porównać oficjalne krajowe zalecenia Targi Super 05 EC z analogicznymi obowiązującymi na terenie Niemiec. Zalecenia niemieckie są bardziej precyzyjne. Zwalczanie samosiewów zbóż jest zróżnicowane na gatunki zbóż, są bardziej sprecyzowane terminy zabiegu (faza wrażliwości traw) oraz podany jest większy zakres gatunków wrażliwych, właśnie o stokłosy.
Krajowe i zagraniczne zalecenia Targi Super 05 EC
| Gatunek trawy | Zalecenia: termin (faza) w skali BBCH dawki w l/ha | ||||
| krajowe | zagraniczne | ||||
| BBCH 12-23 | BBCH 12-16 | BBCH 11-13 | BBCH 13-23 | BBCH 23-31 | |
| Samosiewy zbóż | 0,75-1,0* | - | - | - | - |
| Pszenica | - | - | 0,7 | 0,8 | 0,9 |
| Jęczmień | - | - | 0,6 | 0,75 | 0,9 |
| Żyto/pszenżyto | - | - | 0,75 | 0,8 | 1,0 |
| Owies | - | - | 0,6 | 0,7 | 0,8 |
Chwasty prosowate (chwastnica, paluszniki, włośnice) | 1,0-1,5* | - | 0,5 | 0,7 | 0,9 |
| Miotła zbożowa | 1,0-1,5* | - | 0,7 | 0,8 | 0,9 |
| Owies głuchy | 1,0-1,5* | - | 0,7 | 0,8 | 1,0 |
Stokłosy | - | - | 1,0 | 1,1 | 1,25 |
| Wiechlina zwyczajna | - | 2,0-3,0 | - | - | - |
| Wyczyniec polny | 1,0-1,5* | - | 0,8 | 0,9 | 1,0 |
| Życice | 1,0-1,5* | - | 0,9 | 1 | 1,1 |
| Perz właściwy | - | 2,0-3,0 | - | 1,8-2,0 | 1,8-2,0 |
Perz właściwy (rozłogi niepocięte) | - | 4,0 | - | - | - |
Uzupełniając dane w tabeli warto podkreślić, że niektóre graminicydy oferowane w kraju, zawierające chizalofop-p-etylowy, po części posiadają zbliżone zalecenia do niemieckich. Np. podobnie do terminów niemieckich, chizalofop-P-etylowy w celu zwalczania chwastów prosowatych jest odpowiednio zalecany w dawkach 0,75; 1,0 i 1,5 l/ha. Jednocześnie dawka do zwalczania samosiewów zbóż jesienią wynosi 0,7 l/ha, a wiosną od 1,0 do 1,5 l/ha. Przykładowo Targa Super 05 EC w celu obniżenia dawki, jest także zalecana do zwalczania samosiewów zbóż, w dawce 0,6 l/ha łącznie z adiuwantem Atpolan lub Olbras. W uprawie bezorkowej ze względu na falowe wschody samosiewów zbóż jest zalecana metoda dawek dzielonych, czyli dwukrotny zabieg preparatem w dawce 0,5 l/ha + jeden z wymienionych adiuwantów. Analizując dane dotyczące substancji aktywnej chizalofop-P-etylowy, produkowanej i badanej w różnych ośrodkach, można wyciągnąć wiele interesujących wniosków. Warto je uzupełnić informacjami, że graminicyd ten poza rzepakiem (także jarym) może być stosowany (jest zarejestrowany) również w burakach cukrowych, pastewnych i ćwikłowych, bobiku, grochu, lnie, lucernie (nasiennej), łubinach i ziemniakach. Ponadto w roślinach warzywnych (bób, cebula, chrzan, czosnek, fasola, kapusty, marchew, pietruszka, seler), w roślinach sadowniczych (sady owocowe łącznie ze szkółkami, agrest, malina, porzeczka, truskawki), niektórych ziołach oraz może być wykorzystany w zespole uprawek pożniwnych. Skuteczność preparatu można zwiększyć lub w niesprzyjających warunkach zachować, dodając adiuwanty (Atpolan 80 EC lub Olbras 88 EC w dawce 1,5 l/ha). Ich dodatek w sprzyjających warunkach pozwala na obniżenie podstawowej dawki w granicach 20-25%. Chizalofop-P-etylowy powinien być stosowany na rośliny suche, deszcz 3 godziny po zabiegu nie zmniejsza jego efektywności. Targa Super 05 EC do optymalnego działania wymaga temperatury 15-25oC, za minimalną temperaturę źródła krajowe podają przedział 5-8oC, według zaleceń niemieckich zabiegi powinny być wykonywane powyżej 10oC. Skuteczność także poprawi wysoka wilgotność powietrza, która podczas zabiegu nie powinna być niższa niż 60%.
Szczegółowe informacje dotyczące masowo stosowanego chizalofop-P-etylowego, powinny być pomocne w podejmowaniu optymalnych rozwiązań dotyczących zwalczania chwastów trawiastych. Jednym z takich najwcześniejszych, trafnych rozwiązań powinno być podjecie decyzji o jesiennym terminie zwalczania wszystkich samosiewów zbóż w rzepaku ozimym.
Adam Paradowski
